CAST
Cristian Friedel, Ernst Jacobi, Leonie Benesch, Ulrich Tukur, Ursina Lardi, Fion Mutert, Burghart Klaussner.
DIRECTOR/ SCREENWRITER.
Michael Haneke
140' black&white
Κοινωνικό δράμα εποχής
Σε ένα προτεσταντικό χωριό στην Γερμανική επαρχία, το 1913, αρχίζουν να συμβαίνουν παράξενα και βίαια γεγονότα που θα συγκλονίσουν την μικρή και υπερσυντηρητική κοινωνία του. Με την φωνή του δασκάλου του χωριού μαθαίνουμε όλα τα τεκταινόμενα που διήρκεσαν σχεδόν ένα χρόνο. Είναι ο τελευταίος χρόνος πριν τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο.
O Χάνεκε δεν είναι και ο πιο εύκολος σκηνοθέτης. Δημιουργεί ένα ψυχρό και απόμακρο περιβάλλον και σε καλεί να παρακολουθήσεις την ιστορία του, καθώς κρατά την κάμερα σαν χειρουργικό νυστέρι. Τέμνει και παρακολουθεί μέσα από τα γυαλιά του, με ιατρική ακρίβεια και σου μεταφέρει ότι θέλει να πει, στεγνά και μετρημένα. Αυτός είναι ο κινηματογράφος του και δεν είμαι μέγας θαυμαστής του.
Έτσι και εγώ με ακρίβεια και ψυχρή λογική, θα προσπαθήσω να κρίνω την ταινία, για να παίξουμε το αγαπημένο του παιχνιδάκι.
Με την "Λευκή κορδέλα" υπογράφει την πιο μεστή του ταινία. Η ασπρόμαυρη φωτογραφία είναι καταπληκτική και ανήκει στον μόνιμο συνεργάτη του Χάνεκε, Κρίστιαν Μπέργκερ. Αυτό είναι στα συν της ταινίας. Υπάρχει βέβαια η υπόνοια, ότι χρησιμοποίησε πιο ακαδημαϊκή προσέγγιση με το ασπρόμαυρο κάδρο και το θέμα του, για να "εκβιάσει" το φεστιβάλ Καννών να του δώσει επιτέλους τον πολυπόθητο Χρυσό Φοίνικα, κάτι που κατάφερε. Αυτό είναι στα μείον, λειτουργεί όμως υπέρ του οπτικού αποτελέσματος.
Δεύτερον, το σενάριο είναι το πιο καλό στοιχείο της ταινίας. Στιβαρό και ακριβές, με ιδιοφυείς εκλάμψεις, γραμμένο από τον ίδιο τον σκηνοθέτη, είναι τόσο "γεμάτο" που νομίζεις ότι βλέπεις μια μίνι σειρά για την τηλεόραση. Στα πλην η φωνή του δασκάλου, που μας διηγείται τα γεγονότα και δημιουργεί την εντύπωση ότι βλέπεις μια μέτρια ταινία "νουάρ", με τον ντετέκτιβ Μάρλοου. Η ταπεινή μου γνώμη είναι ότι ακούγεται περιττή. Τα γεγονότα είναι ξεκάθαρα και ένας θεατής έχει την δική του άποψη και δεν χρειάζεται επεξηγήσεις. Άλλη μια πρακτική που εντείνει την καχυποψία, γιατί αυτόματα την κάνει προσβάσιμη σε ένα πιο πλατύ κοινό - βλέπε Αμερικάνικο. Δεν τσίμπησε το Όσκαρ πάντως.
Τρίτον, η ανασύσταση του χωριού και των κατοίκων του είναι καταπληκτική. Παίρνουμε μια πολύ καλή γεύση από την "κολλημένη" συντηρητηκούρα των ιδιαίτερα "απάλευτων" Προτεσταντών. Πρώτη φορά σε ταινία γίνεται πλήρως κατανοητή η λειτουργία και η κοινωνική διάρθρωση του πλυθησμού της Γερμανικής επαρχίας, των αρχών του προηγούμενου αιώνα. Και τώρα μην ακούσω την "καραμέλα" για την επώαση του φασισμού που έχουν όλοι και πιπιλάνε, για να δώσουν μια παραπάνω βαρύτητα σε μια οριακά βαρετή ταινία. Το λέει ένας - κατά βάση πρώην αριστερός κριτικός κινηματογράφου και νυν βολεμένος σε εφημερίδα του ευρύτερου Τσιπροπαπανδρεϊκού χώρου, που έχει πιάσει ο κώλος του "μαλλί" - και μετά το επαναλαμβάνουν τα "παπαγαλάκια" που έχουν μάθει να παίρνουν "γραμμή" για να σκεφτούν οτιδήποτε. Ειλικρινά, μακάρι η εξήγηση του φαινομένου να ήταν τόσο απλή. Ο Χάνεκε αν θεωρεί ότι αυτό θέλει να μας δείξει, πρέπει να μας θεωρεί πολύ αφελείς ή απλά θέλει να βάλει εντυπωσιακή γαρνιτούρα στην ταινία του.
Σε όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου, κάτω από οποιαδήποτε ιδεολογική κατεύθυνση και με οποιεσδήποτε συνθήκες, μπορεί να έχουμε φασιστικές καταστάσεις. Δηλαδή η Ισπανία του Φράνκο, η Ρωσσία του Στάλιν, η Ελλάδα του Παπαδόπουλου, η Αμερική των "ελεύθερων" πολιτών που είναι υποταγμένοι στις πετρελαϊκές εταιρίες, ο Μουσουλμανικός σωβινισμός που καταπιέζει τα δικαιώματα των γυναικών και λοιπών κοινωνικών ομάδων, η τηλεόραση, ο μαλάκας που πάει να σε πατήσει με την τζιπάρα του πάνω στο πεζοδρόμιο, τι είναι; Είναι πολύπλοκο και δαιδαλώδες θέμα. Έχει να κάνει με τον πυρήνα της ανθρώπινης φύσης. Διαφορετικοί λαοί αλλά και μεμονωμένοι άνθρωποι, κάτω από τελείως διαφορετικές συνθήκες και δεδομένα, παρουσιάζουν ροπή προς τον φασισμό. Μακάρι να ήταν τόσο εύκολο να το απομονώσουμε.
Ο Χάνεκε αυτό που δείχνει βασικά στην ταινία, είναι πολύ απλό και τελικά απλοϊκό. Μας λέει πως, σε ένα καταπιεσμένο και υπερσυντηρητικό περιβάλλον, που η ανθρώπινη φύση βιάζεται και η ελεύθερη σκέψη αργοπεθαίνει με συνοδεία εκκλησιαστικών ύμνων, που τα παιδιά δεν γνωρίζουν παιδική ηλικία και με την σειρά τους γίνονται ενήλικες που βασανίζουν και οι ίδιοι τα παιδιά τους σε ένα αδιέξοδο γαϊτανάκι ηλιθιότητας, η βία, το ψέμα και η υποκρισία είναι οι μόνες διέξοδοι. Στην πραγματικότητα όλοι παίζουν έναν ψεύτικο ρόλο και είναι δυστυχισμένοι, κάνοντας αυτό που "πρέπει" και όχι αυτό που θέλουν.
Στην ταινία φαίνεται ξεκάθαρα. Πρώτα είναι ο Θεός, μετά ο βαρώνος που κάνει το κουμάντο στην περιοχή, ακολουθεί ο ιερέας και μετά είναι ο γιατρός, ο δάσκαλος και το υπόλοιπο "ποίμνιο". Τα παιδιά ζουν σαν φυλακισμένοι. Αντί να μάθουν να σέβονται την ανθρώπινη φύση και υπόσταση, τα βουτάνε μέσα στους φόβους και τις ενοχές. Σας θυμίζουν τίποτα όλα αυτά; Απλά ρίξτε μια ματιά γύρω σας και παρατηρήστε. Η ταινία δεν δείχνει την εξαίρεση, αλλά τον κανόνα.
Οι ηθοποιοί είναι εξαιρετικοί. Δεν έχω κάτι να τους προσάψω. Η κάμερα ζουμάρει στα πρόσωπά τους που δείχνουν να ασφυκτιούν. Τα παιδιά παίζουν υπέροχα, όμως.......
Θέλει προσπάθεια η ταινία για να την παρακολουθήσεις. Κατά την προσφιλή του συνήθεια ο σκηνοθέτης δεν τείνει καμιά χείρα βοηθείας. Δικαίωμα του βέβαια. Δεν υπάρχει διέξοδος από τον εφιάλτη. Τα περισσότερα βίαια περιστατικά γίνονται πίσω από κλειστές πόρτες ή τα διηγούνται. Δεν υπάρχει κάθαρση, δεν υπάρχει έλεος, μόνο η σκληρή καταγραφή των γεγονότων. Όλα αυτά καλά και όμορφα, αλλά η ταινία έχει ένα μικρό πρόβλημα ρυθμού. Έχεις την εντύπωση ότι ο σκηνοθέτης παρατραβά τα πλάνα και ξεχειλώνει τις καταστάσεις. Η ταινία θα μπορούσε να ήταν μισή ώρα πιο μικρή. Αν δεν κάνω λάθος η σκηνοθετική "οικονομία", η προώθηση δηλαδή της ιστορίας από πλάνο σε πλάνο χωρίς να μακρηγορείς, θεωρείται μεγάλο προτέρημα για έναν auteur.
Σε μερικά χρόνια που θα έχει καταλαγιάσει ο πανικός, θα φανεί το πραγματικό μέγεθος της ταινίας. Δεν λέμε ότι δεν είναι μια καλή ταινία, αλλά έως εκεί. Δεν είναι για όλο τον κόσμο, δεν την προτείνουμε για χαλαρή και ευχάριστη θέαση. Είναι ένα έργο δυνατό και ποιοτικό, δύσκολο και εν τέλει προβοκατόρικο. Εισέρχεστε με δική σας ευθύνη.
Κε Χάνεκε 1+1 δεν κάνει 2, δεν είναι τόσο απλά τα πράγματα. Στην "έρημο" του παγκόσμιου κινηματογράφου μπορεί να κερδίζετε στις Κάννες και να παίρνετε υποψηφιότητες για Όσκαρ και λοιπά βραβεία, με την ομολογουμένως καλύτερη μέχρι τώρα ταινία σας, η πρώτη όμως λέξη που μου έρχεται στο μυαλό για την περίπτωση σας είναι: ΥΠΕΡΕΚΤΙΜΗΜΕΝΟΣ.
Συγγνώμη αν σας κούρασα. Υπάρχει σε όλα τα βίντεο κλαμπ. Δύσκολη και σκοτεινή ταινία που αξίζει γενικά να δείτε. Ο Λάνθιμος κατά την γνώμη μου τα λέει καλύτερα και πιο περιεκτικά - βλέπε τον "Kυνόδοντα" πιο πάνω.
ΒΑΘΜΟΛΟΓΊΑ ***
ΞΑΝΑΒΛΈΠΕΤΑΙ; Μόνο στο ινστιτούτο Γκαίτε.
ΠΡΟΤΕΙΝΌΜΕΝΟ ΚΟΙΝΟ : Χρυσαυγίτες και σταλινικοί χεράκι χεράκι.
ΒΑΘΜΟΛΟΓΊΑ ***
ΞΑΝΑΒΛΈΠΕΤΑΙ; Μόνο στο ινστιτούτο Γκαίτε.
ΠΡΟΤΕΙΝΌΜΕΝΟ ΚΟΙΝΟ : Χρυσαυγίτες και σταλινικοί χεράκι χεράκι.